เมื่อก้าวเข้าสู่ปี 2026 ภูมิทัศน์ของ ปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในภาคการศึกษาเอเชีย กำลังเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ภายใต้แรงขับเคลื่อนจากนโยบายของรัฐ ระบบนิเวศ EdTech ที่เติบโตขึ้น และเทคโนโลยีที่ถูกออกแบบมาเพื่อ ลดช่องว่างทางการศึกษา เพิ่มความเท่าเทียม และยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน การขยายตัวนี้ได้รับอิทธิพลจากปัจจัยเฉพาะของภูมิภาค เช่น โครงสร้างประชากร นโยบายภาครัฐ ความท้าทายด้านโครงสร้างพื้นฐาน และความหลากหลายทางวัฒนธรรม
ปัจจัยขับเคลื่อนหลักในภูมิภาค
เอเชียเป็นที่ตั้งของประชากรจำนวนมากและมีวัยรุ่นจำนวนมากที่ต้องการการเรียนรู้แบบดิจิทัล มูลค่าตลาด AI ด้านการศึกษาในเอเชียอยู่ที่ประมาณ 1.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2024 และคาดว่าจะเติบโตในอัตราเฉลี่ยต่อปี (CAGR) ราว 20% ตั้งแต่ปี 2026 ถึง 2033 โดยมีแรงขับเคลื่อนหลักจาก จีน อินเดีย เกาหลีใต้ และสิงคโปร์
- อินเดีย มีนโยบายการศึกษาแห่งชาติ 2020 (National Education Policy 2020) ที่ส่งเสริมการพัฒนาทักษะ AI และความรู้ดิจิทัลในทุกระดับการศึกษา รวมถึงสนับสนุนการใช้แอปติวเตอร์ AI และระบบวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อการเรียนรู้แบบเฉพาะบุคคล
- จีน ผลักดันแผน “Education Modernization 2035” เพื่อบูรณาการ AI ในระบบการศึกษาสาธารณะ มุ่งสร้างแรงงานพร้อมสู่อนาคต
การเรียนรู้แบบเฉพาะบุคคล (Personalized Learning)
เทรนด์สำคัญที่เห็นได้ชัดคือการนำ แพลตฟอร์ม AI เพื่อการเรียนรู้เฉพาะบุคคล มาใช้ในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยอย่างกว้างขวาง ระบบเหล่านี้วิเคราะห์ข้อมูลของผู้เรียนแต่ละคนเพื่อนำเสนอเนื้อหาและแบบฝึกหัดที่เหมาะกับจังหวะการเรียนและระดับความเข้าใจของแต่ละคน
- ใน เกาหลีใต้ มีแผนบูรณาการหลักสูตร AI ทั่วประเทศภายในปี 2025 พร้อมอบรมครูให้ปรับบทบาทจาก “ผู้สอนเนื้อหา” มาเป็น “ผู้อำนวยการเรียนรู้”
- ใน อินเดีย สตาร์ทอัพ EdTech พัฒนาเครื่องมือ AI บนมือถือที่ใช้ภาพ 3 มิติและการเรียนรู้แบบเกม (gamified learning) เพื่อทำให้วิชา STEM เข้าถึงง่ายขึ้น
การเรียนรู้เชิงประสบการณ์และหลายภาษา
เทคโนโลยี AR/VR ผสมผสานกับ AI กำลังกลายเป็นเรื่องปกติในห้องเรียน โดยเฉพาะในสิงคโปร์ ญี่ปุ่น และมาเลเซีย นักเรียนสามารถทำการทดลองวิทยาศาสตร์เสมือนจริง ทัศนศึกษาสถานที่ทางประวัติศาสตร์ หรือฝึกภาษาต่างประเทศกับ “อวตาร AI” ได้
เครื่องมือ AI แบบหลายภาษายังช่วยจัดการกับ ความหลากหลายทางภาษา ของภูมิภาค เช่น ระบบแปลภาษา การรู้จำเสียงพูด และการให้ข้อเสนอแนะในภาษาท้องถิ่น ช่วยให้ผู้เรียนกลุ่มภาษาส่วนน้อยเข้าถึงการศึกษาได้มากขึ้น
การเสริมพลังครูและจริยธรรม AI
แม้ว่า AI จะช่วยเพิ่มความเป็นอิสระให้ผู้เรียน บทบาทของครูก็พัฒนาไปพร้อมกัน
- ในหลายประเทศ AI ช่วยทำงานประจำ เช่น ตรวจการบ้าน ลงชื่อเข้าเรียน และรายงานผลการเรียน ทำให้ครูมีเวลาไปทำงานที่สร้างคุณค่ามากกว่า เช่น การให้คำปรึกษาและนวัตกรรมหลักสูตร
- ภาครัฐลงทุนอบรมครูให้ใช้เครื่องมือ AI ได้อย่างคล่องแคล่ว พร้อมเสริมความรู้เรื่อง จริยธรรม AI เช่น ความลำเอียงของอัลกอริทึม การจัดการข้อมูลส่วนบุคคล และการรับรู้ข้อมูลเท็จ สิ่งนี้จะช่วยปลูกฝังทักษะการคิดเชิงวิพากษ์และการเป็นพลเมืองดิจิทัลที่รับผิดชอบ
การแก้ปัญหาโครงสร้างพื้นฐานและความเท่าเทียม
แม้การนำ AI ไปใช้ในเมืองจะรวดเร็ว แต่พื้นที่ชนบทและภูมิภาคที่พัฒนาน้อยยังมีข้อจำกัด
- ภาครัฐและ NGO ใช้วิธีที่ยืดหยุ่น เช่น การสอนแนวคิดคอมพิวเตอร์และ AI ผ่านกิจกรรมที่ไม่ใช้คอมพิวเตอร์ (“unplugged activities”) หรือใช้ อินเทอร์เน็ตผ่านดาวเทียม เพื่อเชื่อมต่อ
- อินโดนีเซีย เริ่มนำ AI และการเขียนโปรแกรมเป็นวิชาเลือกตั้งแต่ระดับประถม เพื่อสร้างความเท่าเทียมตั้งแต่ต้น พร้อมอบรมครูให้จัดการห้องเรียนแบบผสมผสาน (blended classrooms)
ความเป็นส่วนตัวของข้อมูลและกฎระเบียบ
การใช้ AI ในการศึกษายังเจอความท้าทายด้าน กฎระเบียบและความเป็นส่วนตัว หลายประเทศในเอเชียกำลังพัฒนา กรอบการกำกับดูแล AI เช่น แนวทางการใช้ข้อมูลนักเรียน การใช้ AI อย่างมีจริยธรรม และความโปร่งใสของอัลกอริทึม ตัวอย่างเช่น คาซัคสถาน ได้ประกาศมาตรฐาน AI สำหรับการศึกษาเพื่อให้ใช้เทคโนโลยีอย่างรับผิดชอบ
การลงทุนและระบบนิเวศ EdTech
ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกเป็นศูนย์กลางของนวัตกรรม EdTech ดึงดูดการลงทุนภาครัฐและเอกชนจำนวนมาก
- เมืองใหญ่เช่น บังกาลอร์ ปักกิ่ง โซล และสิงคโปร์ เต็มไปด้วยสตาร์ทอัพที่พัฒนาเครื่องมือ AI เพื่อการเรียนรู้ เช่น ระบบจัดการเรียนการสอน (LMS) ครูเสมือน และการประเมินผลแบบปรับตัว (adaptive assessment)
- คาดว่าตลาดเครื่องมือ AI เพื่อการศึกษาจะทะลุ 8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2033 เติบโตมากกว่า 20% ต่อปี
มองไปข้างหน้า: อนาคตของ AI ในการศึกษาเอเชีย
ภายในปี 2026 AI จะเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาเอเชียอย่างลึกซึ้งและหลากหลาย ตั้งแต่การเรียนรู้แบบเฉพาะบุคคล การเสริมพลังครู การเรียนรู้เชิงจริยธรรม ไปจนถึงการลดความเหลื่อมล้ำ การนำโดยภาครัฐควบคู่กับระบบนิเวศที่แข็งแรงและเทคโนโลยีใหม่จะช่วยปรับปรุงระบบการศึกษาให้ทันสมัยและสร้างแรงงานที่มีทักษะดิจิทัล พร้อมรับอนาคต
แม้จะยังมีความท้าทายเรื่องโครงสร้างพื้นฐานและกฎระเบียบ แต่ด้วยนวัตกรรม การลงทุน และความร่วมมืออย่างต่อเนื่อง จะทำให้ภูมิภาคนี้ก้าวไปสู่ รูปแบบการศึกษาที่ครอบคลุม มีประสิทธิภาพ และขับเคลื่อนด้วย AI สำหรับผู้เรียนหลายร้อยล้านคน
มุมมองนี้สะท้อนให้เห็นถึง บทบาทผู้นำของเอเชีย ในการประยุกต์ใช้ AI กับการศึกษา โดยผสานเทคโนโลยีล้ำสมัยเข้ากับบริบทท้องถิ่นและวิสัยทัศน์เชิงนโยบาย เพื่อปฏิรูปการเรียนการสอนในยุคดิจิทัล
source: Linkin
